W minioną niedzielę (19.03.23) uczestniczyłem w objazdówce zorganizowanej przez Piotra Sölle, której głównym tematem były mogiły i cmentarze z okresu I Wojny Światowej.
Rozpoczęliśmy od najbardziej znanej w naszej okolicy nekropoli w Gadce Starej. Charakterystyczne założenie krajobrazowe stało się sceną, na której zapoznaliśmy się z meandrami „operacji łódzkiej”. Część opisową cmentarza uzupełniły niezwykle ciekawe archiwalne zdjęcia z kolekcji organizatora.
Kolejnym miejscem był Wiączyń Dolny. W otulinie tego „rowerowego lasu” znajduje się niezwykle skromna nekropolia, która okazuje się jedną z większych z tego okresu. Jej historię oraz rozważania o ilości pochowanych tu żołnierzy przybliżył nam Wojciech Fituch. Poznaliśmy również Krzysztofa Leśniaka opiekującego się nekropolią.
W Małczewie naszą grupę przejął Dominik Trojak opiekun Muzeum im. Leokadii Marciniak w Gałkowie Dużym. Pokazał nam nekropolie w Małczewie i Lesie Pustułka k. Witkowic.
Wisienką na torcie była wizyta w izbie regionalnej. Nie zabrakło ciekawych informacji związanych z okolicą, jak i interesujących przekazów zebranych od okolicznych mieszkańców. W muzeum Piotr Sölle pokazał nam również skany archiwalnych fotografii związanych z tematem wyjazdu. Poszukiwanie archiwów i materiałów to mrówcza praca procentująca jednak niezwykłą kolekcją. Muzeum to zdecydowanie obiekt warty odwiedzenia. Prezentowane są tu pamiątki i archiwalia mieszkańców. Nie brakuje również eksponatów związanych z I WŚ. Zbiory uzupełnia szeroka wiedza, pasja i łatwość jej przekazywania przez Dominika.
Ostatnią odwiedzoną miejscowością były Brzeziny. Tu oprowadzał nas społecznik Kacper Buldecki, który opiekuje się cmentarzem ewangelickim. Warto tu docenić trud i ogrom pracy, jaką włożyli wolontariusze w renowację cmentarza. Korzystając najczęściej z własnych środków, składek, ewentualnie darowizn od darczyńców. Warto pamiętać, że spoczywają tu twórcy XIXw podwalin przemysłowych regionu. Wolontariusze wydobyli tę niezwykle interesującą historyczną nekropolię „z ziemi” – robi wrażenie!
W Brzezinach warto odwiedzić również pozostałości kirkutu żydowskiego. Zajrzeliśmy również na cmentarz katolicki w poszukiwaniu kwater pierwszowojennych. Tu oprowadzała nas Małgorzata Wiśniewska. Oboje wraz z Kacprem należą do Stowarzyszenia ochrony zabytków i rozwoju Brzezin, zajmującego się renowacją oraz kwestami na rzecz ratowania Brzezińskich nagrobków znajdujących się na cmentarzu rzymsko – katolickim.
Wycieczka była wspaniałą okazją do poszerzenia wiedzy o tematyce I WŚ z naszych okolic, jak również integracją historyków, znawców, pasjonatów historii i krajoznawców. Jest to także okazja do przedstawienia sukcesów i kłopotów z jakimi zmagają się społeczni opiekunowie takich miejsc. Takie inicjatywy służą również propagowaniu i popularyzowaniu historii. Warto pamiętać, że to właśnie przeszłość buduje naszą tożsamość, jej częścią są również zapomniane cmentarze wielu wyznań, których nie brakuje w naszym wielokulturowym regionie. W kontekście I Wojny Światowej ważna jest również świadomość, że we wrogich armiach służyło bardzo wielu Polaków, często siłą wcielanych do armii zaborców.
Zaangażowanym w organizację wyjazdu serdecznie dziękuję.
Zapraszam do odwiedzin stron:
Stowarzyszenie Ochrony Zabytków i Rozwoju Brzezin
